ABC Praw Klienta

ABC PRAW KLIENTA

 
PODSTAWOWE PRAWA KLIENTA

Podstawowe zasady postępowania administracyjnego przed organami administracji publicznej oraz organami samorządu terytorialnego w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozpatrywanych w drodze decyzji administracyjnej w sprawach rozstrzygania sporów o właściwości między organami administracji państwowej, a sądami, oraz w sprawach wydawania zaświadczeń zostały uregulowane w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego (DZ. U. z 2000 r. Nr 98 , poz. 1071 ze zmianami).

Klienta ma prawo żądać, żeby urzędnik szczegółowo poinformował go o wszystkich okolicznościach, które mogą wpływać na ustalenie jego praw i obowiązków. Działania urzędu powinny zapobiegać poniesieniu przez zainteresowaną osobę szkody wynikającej z nieznajomości przepisów prawa. Celem tej zasady, którą formułuje art. 9 kodeksu postępowania administracyjnego, jest nie tylko zapobieżenie możliwej wskutek nieznajomości prawa szkody, lecz również udzielenie stronom wszechstronnej pomocy. Prawo do informacji przysługuje przez cały tryb postępowania – od jego wszczęcia do zakończenia prawomocną decyzją. Najczęściej z naruszeniem tej zasady spotykamy się w przypadku udzielenia informacji błędnej, niejasnej bądź niewyczerpującej. Warto wiedzieć, że skutki prawne nieprawidłowo udzielonej informacji nie powinny obciążać strony.

Osoba, której praw lub obowiązków dotyczy postępowanie (jest jej stroną), ma prawo uczestniczenia w postępowaniu – od chwili wszczęcia do jego zakończenia.  

W godzinach pracy urzędu bądź w czasie wyznaczonym do przyjmowania klientów, można zapoznać się z całą dokumentacją zebraną w naszej sprawie. Organ na nasze uzasadnione żądanie powinien również wydać uwierzytelnione kopie akt sprawy. Aby strony mogły powołać się na niewłaściwe działanie organu, powinna zadbać o to, aby organ udzielił informacji w formie pisemnej.

JAK I GDZIE SKŁADAĆ PISMA?

Postępowanie w indywidualnych sprawach zgłoszonych w administracji publicznej rozpoczyna się z chwilą złożenia w odpowiednim urzędzie podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) lub wniosku. Wniesienie pisma do urzędu może nastąpić drogą pisemną, za pomocą dalekopisu, faksu, poczty elektronicznej oraz ustnie do protokołu.
W podaniu należy wskazać przynajmniej imię i nazwisko osoby, która podanie wnosi do urzędu, adres oraz określić żądania. Musi być ono podpisane zarówno przy jego wniesieniu pisemnym, jak i ustnym do protokołu. Protokół powinien być podpisany także przez osobę, która go sporządziła. Wskazanie osoby oraz jej adresu jest niezbędne dla indywidualizacji strony postępowania i możliwości ustalenia miejsca jej pobytu, celem nawiązania z nią kontaktu. Trzeba wiedzieć, że w przypadku niewskazania adresu, podanie pozostanie bez rozpatrzenia. Ten, kto nie może lub nie umie podpisać podania, może do złożenia podpisu upoważnić inną osobę.

Jeżeli wnoszący pismo pominie wymagane informacje, organ administracji publicznej wezwie do usunięcia braków w terminie 7 dni. Powinien jednocześnie pouczyć, że nieusunięcie tych braków oznacza pozostawienie podania bez rozpoznania.

Jeżeli podanie wniesiono do organu niewłaściwego, ten niezwłocznie przekazuje je do organu właściwego. Takie przekazanie sprawy następuje na podstawie zawiadomienia. Jeżeli podanie dotyczy kilku spraw, a zostało złożone do jednego organu, rozpatruje je tylko w tej części, która go dotyczy. W zawiadomieniu natomiast informuję, osobę, która wnosi podanie, że musi złożyć dodatkowe podanie do innych organów, które są właściwe do rozpatrzenia pozostałych spraw. Natomiast jeśli nie można ustalić właściwego organu, albo właściwy do rozpatrzenia sprawy jest sąd, wtedy organ zwraca, zgodnie z odpowiednim postępowaniem, podanie do wnoszącego.

Przed złożeniem pisma w określonej sprawie należy dowiedzieć się, jakie dokumenty należy złożyć razem z nim i w jakiej formie (np. w oryginale, kopii, kopii poświadczonej notarialnie). Szczegółowej informacji na ten temat powinien udzielić urzędnik, zajmujący się załatwieniem danego rodzaju spraw. Niekiedy akceptowane jest dostarczenie kopii dokumentów za pomocą faksu.

TERMINY DLA URZĘDU

Każdy ma prawo żądać załatwienia sprawy przez urząd z zachowaniem terminów oraz bez zbędnej zwłoki. Warunkiem niezwłocznego załatwienia sprawy nierzadko jest przedstawienie przez zainteresowaną stronę odpowiednich dokumentów. Jeżeli załatwienie sprawy nie jest możliwe od ręki, urzędnik powinien wskazać termin w jakim to nastąpi. Jeżeli rozstrzygnięcie wymaga wyjaśnienia ewentualnych wątpliwości, organ administracji publicznej powinien rozstrzygnąć sprawę w ciągu miesiąca od dnia złożenia wniosku wraz z dokumentami. W przypadku szczególnie skomplikowanych spraw ma on na to 2 miesiące.

Urząd zobowiązany jest przesłać wydana decyzję lub postanowienie osobom zainteresowanym rozstrzygnięciem. W przypadku stwierdzenia w decyzji błędów, nawet drobnych błędów pisarskich, może żądać sprostowania przez organ, który wydał pismo. Niekiedy jednak nawet dłuższy termin nie wystarcza dla kompleksowego załatwienia sprawy. Jego przedłużenie może nastąpić w szczególności wówczas, gdy opóźnienie wynika z winy samego zainteresowanego (np. jeżeli nie dostarczył on dokumentów, do czego był zobowiązany) albo z przyczyn obiektywnych leżących po stronie urzędu (np. jeżeli urząd nie może działać z powodu powodzi). Zainteresowany musi być powiadomiony o spodziewanym przekroczeniu terminu, przyczynach tego i o nowym terminie załatwienia sprawy.

OPŁATY

Urzędnik powinien każdego także poinformować, czy złożenie pisma w danej sprawie łączy się z koniecznością uiszczenia opłaty. Stronę obciążającą ponadto koszty postępowania, które wynikały z winy strony lub zostały poniesione w interesie lub na żądanie strony, a nie wynikają z ustawowego obowiązku organu prowadzącego postępowanie.
W uzasadnionych przypadkach może on zażądać od strony złożenie zaliczki. Stronie, która nie wpłaciła należności tytułem opłaty i kosztów postępowania, które zgodnie z przepisami powinny być uiszczone z góry, zostanie wyznaczony termin – nie krótszy niż 7 dni i nie dłuższy niż 14 dni – wniesienia tych należności. Jeżeli wpłata nie zostanie dokonana, podanie jest zwracane lub zostaje zaniechana czynności uzależniona od opłaty. Na postanowienie w sprawie zwrotu podania służy zażalenie. 

ODWOŁANIA SKARGI PETYCJE

Każdy ma prawo odwołania się od decyzji wydanej przez urząd w I instancji, chyba że ustawa w konkretnym przypadku wyłącza możliwość zakwestionowania danej decyzji. Organ odwoławczy nigdy nie działa samoczynnie, ale dopiero na podstawie skierowanego do niego odwołania. Prawo jego wniesienia ma strona, a więc każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda podjęcia przez organ interwencji ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Urząd, który podjął decyzję w danej sprawie, musi na niej umieścić informację o możliwościach odwołania. W pouczeniu określa, do jakiej instancji oraz w jakim terminie można wnieść odwołanie. Zasadą jest, że odwołanie wnosi się do organu wyższej instancji w ciągu 14 dni (w przypadku postanowienia termin na założenie zażalenia wynosi 7 dni), za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Jednak przepisy szczególne mogą wprowadzić inny termin. Termin 14 dni liczony jest od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji stronie. W razie uchybienia terminowi możliwe jest złożenie prośby o jego przywrócenie, jeżeli nastąpiło to bez winy obywatela. Natomiast złożenie odwołania do niewłaściwego organu nie może być traktowane jako niezachowanie terminu.

Jedyną przesłanką odwołania jest niezadowolenie strony z wydanej decyzji. Jego treść nie musi spełniać szczególnych wymogów, nie potrzeba nawet szczegółowego uzasadnienia. Musi z niego jedynie wynikać niezadowolenie z rozstrzygnięcia. W odwołaniu należy wskazać osobę je wnoszącą i jej adres. W razie braków organ wezwie stronę do ich uzupełnienia w terminie 7 dni. Jeżeli nie zostaną uzupełnione, odwołanie pozostanie nierozpoznane. Przed upływem terminu przeznaczonego na odwołanie decyzja organu nie może być wykonana, a skorzystanie z prawa do odwołania wstrzymuje jej wykonanie do czasu rozpatrzenia żądań strony.

Konstytucja gwarantuje każdemu składanie petycji, skarg i wniosków do organów państwowych, organów jednostek samorządu terytorialnego, organów samorządowych jednostek organizacyjnych oraz do organizacji i instytucji społecznych. Mogą być one składane do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Postępowanie w sprawach petycji, skargi i wniosków jest postępowaniem jednoinstancyjnym. Nie jest zatem możliwe zarówno wniesienie odwołania od zawiadomienia o sposobie załatwienia skargi, jak i wniesienie skargi do sądu administracyjnego na to zawiadomienie. Petycje, wnioski i skargi można składać w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą. Przedmiotem wniosku mogą być w szczególności sprawy dotyczące ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony własności oraz lepszego zaspokojenia potrzeb ludności. Wniosek składa się do organów właściwych ze względu  na przedmiot wniosku. W przypadku gdyby wniosek trafił do niewłaściwej instytucji, to organ, który go otrzymał, ma obowiązek w ciągu 7 dni przekazać go właściwemu organowi. Wniosek powinien zostać załatwiony i rozpatrzony bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu 1 miesiąca. O sposobie załatwienia wniosku informuje się wnioskodawcę.

DO KOGO SKIEROWAĆ SKARGĘ

Jeśli skarga dotyczy:

• Rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa – skargę kierujemy do wojewody, w zakresie spraw finansowych do regionalnej izby obrachunkowej,
• Organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej – do wojewody,
• Wójta (burmistrza lub prezydenta miasta i kierowników gminnych jednostek organizacyjnych) – do rady gminy,
• Starosty a także kierowników powiatowych służb, inspekcji, straży i innych jednostek – do rady powiatu,
• Marszałka województwa – do sejmiku województwa,
• Wojewody w sprawach podlegających rozpatrzeniu wg kodeksu – do właściwego ministra, a w innych sprawach – do prezesa Rady Ministrów,
• Innego organu administracji rządowej, organu przedsiębiorstwa państwowego lub innej państwowej jednostki organizacyjnej – do organu wyższego szczebla lub sprawującego bezpośredni nadzór,
• Ministra – do prezesa Rady Ministrów,
• Organu centralnego i jego kierownika – do organu, któremu podlega,
• W przypadku skarg dotyczących zadań i działalności organizacji społecznej, wyposażonej w uprawnienia do realizacji zadań jej zleconych, właściwy jest bezpośrednio organ wyższego stopnia nad tą organizacją, a w przypadku organu naczelnego takiej organizacji społecznej, właściwy jest prezes Rady Ministrów
  lub właściwi ministrowie sprawujący nadzór nad działalnością tej organizacji.

O TYM CZY PISMO JEST SKARGĄ ALBO WNIOSKIEM DECYDUJE JEGO TREŚĆ A NIE FORMA ZEWNĘTRZNA

Zawiadomienie musi mieć formę pisemną. W przypadku skargi zbiorowej lub petycji, zawiadomienie należy doręczyć wszystkim skarżącym, pod warunkiem że nie wskazali  oni jednej osoby jako umocowanej do występowania w ich imieniu i do przyjmowania pism organu załatwiającego skargę lub petycję. 

Jeśli odpowiedź nie zadowala skarżącego, może on złożyć kolejną skargę – tym razem będącą wyrazem niezadowolenia z załatwienia skargi. Jeżeli skargę po jej rozpatrzeniu uznano za bezzasadną i to wykazano w odpowiedzi, a skarżący ponowi skargę bez wskazania nowych okoliczności, organ właściwy do jej rozpatrzenia może podtrzymać poprzednie stanowisko. Ponownie wniesiona skarga tylko wtedy może być załatwiona w taki właśnie sposób, gdy jej podmiot w pełni pokrywa się  z poprzednio wniesioną skargą.

SKARGA ADMINISTRACYJNA – przedmiotem skargi administracyjnej może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonanie zadań przez właściwe organy lub ich pracowników, naruszenie praworządności lub słusznych interesów obywateli, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.

NIE WIESZ – ZAPYTAJ URZĘDNIKA - Każdy ma prawo żądać, żeby urzędnik szczegółowo poinformował go o wszystkich okolicznościach, które mogą wpłynąć na ustalenie jego praw i obowiązków związanych z dana sprawą. Art. 9 Kodeksu Postępowania administracyjnego stanowi: „Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie ponosiły szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek”.

ŻĄDANIE WYDANIA ZAŚWIADCZENIA - Podatnik ma prawo zwrócić się do urzędu skarbowego o wydanie zaświadczenia, które potwierdza konkretny stan faktyczny. Organ może potwierdzić istnienie zaległości podatkowych lub wysokość dochodów podatnika. Podatnik może wystąpić do organu podatkowego z żądaniem, by ten ze względu na interes prywatny żądającego wystawił dokument potwierdzający określone fakty lub stan prawny. Ponadto organ podatkowy powinien sam wydać odpowiednie zaświadczenie, jeżeli urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa.

KIEDY ZAŚWIADCZENIE - Zaświadczenie powinno być wydane bez względnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu siedmiu dni od dnia złożenia wniosku o jego wydanie. W przypadku zaświadczenia potwierdzającego miejsce zamieszkania podatnika dla celów podatkowych, przyjmuje się, że wydawane jest ono bez zbędnej zwłoki. Powinno to nastąpić najpóźniej w ciągu dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia. Organ podatkowy musi wydać zaświadczenie, jeżeli chodzi o potwierdzenie faktów albo stanu prawnego, wynikających z prowadzenia przez ten organ ewidencji, rejestrów lub innych danych znajdujących się w jego posiadaniu. Jeżeli urząd odmówi spełnienia żądania i zaświadczenia nie wystawi, powinien wydać w tej sprawie postanowienie, na które służy zażalenie.

BRAK ZALEGŁOŚCI -  Zaświadczenie o niezaleganiu z podatkami lub o stanie zaległości wydaje się na podstawie dokumentacji danego urzędu skarbowego oraz informacji otrzymywanych od innych organów podatkowych. Wcześniej ustala się czy w stosunku
do wnioskodawcy nie jest prowadzone postępowanie mające na celu ustalenie lub kreślenie wysokości jego zobowiązań podatkowych. Jeżeli takie postępowanie jest prowadzone i zgromadzony materiał dowodowy pozwala na jego zakończenie, powinna być niezwłocznie wydana decyzja ustalająca lub określająca wysokość zobowiązań podatkowych w celu wykazania ich w zaświadczeniu.

Nie można odmówić wydania zaświadczenia, jeżeli nie jest możliwe zakończenie wspomnianego postępowania przed upływem siedmiodniowego terminu na wystawienie zaświadczenia. Wydając je, organ podaje informację o prowadzonym postępowaniu.          

Jeżeli zapłatę zaległości wraz z odsetkami za zwłokę odroczono lub rozłożono na raty, uznaje się, że podatnik (płatnik lub inkasent), do dnia upływu terminów określonych w decyzji o odroczeniu lub rozłożeniu ba raty podatku, nie posiada długu.  

Organy podatkowe, za zgodą podatnika wydają zaświadczenie o wysokości zaległości podatkowych podatnika na żądanie:

• Jednostek organizacyjnych, które uprawnione są do udzielania kredytów (pożyczek),
• Kontrahentów podatników prowadzących działalność gospodarczą oraz dzierżawców i użytkowników nieruchomości – w zakresie opodatkowania dzierżawionej lub użytkowanej nieruchomości,
• Małżonka podatnika, a także rozwiedzionego małżonka w zakresie zaległości powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej oraz członków rodziny podatnika, którzy odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe (zgoda nie jest wymagana, jeżeli z żądaniem występuje małżonek podatnika pozostający z nim we wspólności majątkowej),
• Wspólnika spółek: cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusza spółki komandytowej lub komandytowo – akcyjnej, niebędącego akcjonariuszem.

Podstawa prawna:

• Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483),
• Ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego  (Dz. U.
  z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.),
• Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie organizacji przyjmowania
  i rozpatrywania skarg i wniosków (Dz. U. Nr 5, poz. 46),
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie sporządzania i doręczania pism w formie dokumentów elektronicznych z dnia
  27 listopada 2007 r. (Dz. U. Nr 227, poz. 1664).